Zoals het er nu naar uit ziet slaan we met ons nieuwe kabinet precies de weg in die we niet gewild kúnnen hebben. Samuel Huntington beschreef deze weg al in 1992, in zijn 'Clash of Civilizations'. Hij doelde met dit begrip op de nieuwe polarisatie die zou ontstaan om het internationale 'evenwicht' te bewaren in het tijdperk na de Koude Oorlog.
Een nieuwe koude oorlog, gebaseerd op culturele scheidslijnen in plaats van de oude geopolitieke tegenpolen van Kapitalisme en Socialisme, zou de nieuwe wereldorde gaan bepalen. In het Millennium Ecosystem Assessment -- een belangrijke internationale studie die de mondiale staat van de planeet in kaart brengt en zich richt op de vraag op welke manier we het beste een duurzame toekomst tegemoet kunnen gaan – wordt dit toekomstbeeld ‘Order from Strength’ genoemd.
‘Order from Strength’ laat een sterk gefragmenteerde wereld zien, die gekarakteriseerd wordt door een naar binnen gekeerde, nationalistische focus als een reactie op de instabiliteit en bedreiging die ervaren wordt in een tijdperk van globalisering. In dit scenario wordt krachtig nationaal veiligheidsbeleid geïmplementeerd. Daarnaast wordt het controleren van landsgrenzen de paradigmatische respons op gevoelens van onveiligheid en onzekerheid die veroorzaakt worden door de economische crises die overal in de wereld ontstaan. Het scenario laat een fatalistisch-controlistische neerwaartse spiraal zien: het gevoel dat de problemen in de samenleving moeilijk zijn op te lossen met de traditionele middelen, resulteert in een roep om krachtdadig en spierballerig beleid. Dit blijkt echter uiteindelijk ook niet te werken. Mensen worden steeds wantrouwiger ten opzichte van elkaar. Samenlevingen raken steeds verder geïsoleerd, verhard en ingekapseld in hun eigen angstigheid voor alles wat anders is. Het is het einde van internationale samenwerking. Ook binnen landsgrenzen slaat de angstigheid om in negativiteit, verbaal en fysiek geweld tegen specifieke groepen anderslevenden en andersdenkenden.
Wie voelt zich aangetrokken tot het beeld dat dit scenario schets…?
De houding van ons nieuwe kabinet getuigt van een dergelijke navelstaarderij met alle kwalijke gevolgen van dien. Daarnaast is er, net als in het ‘Order from Strength’ scenario, nauwelijks nog aandacht voor de problemen die in wezen een veel groter probleem voor mens en planeet dreigen te worden dan burka’s en moskeeën. De echte huidige problemen trekken zich niets van nationale grenzen en blauw op straat aan.
We hebben een kabinet dat zich visieloos richt op het versterken van de nationale veiligheid. Dat (inter)culturele activiteiten wegbezuinigt en op die manier culturele ontwikkeling – lees: beschaving -- gelijkstelt met 'linkse hobby's'. Dat een platform legaliseert waar politiek debat verandert in polariserende, populistische drogredenering. Het zet de toon voor een sfeer waarin nuances, ethische principes en de ooit zo geprezen waarden van de Verlichting zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap 'elitair' en ‘abstract’ genoemd worden. Het plakt kritische mensen een dissidentenetiket op.
Een dergelijke politieke wind, die ondertussen in heel Europa en zelfs wereldwijd begint te waaien, zal onbegrip, onverdraagzaamheid en internationaal terrorisme alleen maar aanzwengelen. En koud zal die wind zijn. Het is een culturele klimaatverandering die de andere klimaatverandering – de opwarming van de Aarde -- niet zal kunnen compenseren. Samen met het nog steeds toenemende verlies aan mondiale biodiversiteit, lijkt dit issue ineens totaal van de politieke agenda verdwenen te zijn.
‘Business as usual’ keert terug. De focus is op het traditionele aanzwengelen van de nationale economie, op het verbreden van asfalt, en: joepie! We mogen weer 130 km per uur rijden in een land dat zelfs in het weekend vol staat met flink ronkende files. Duurzaamheid is meer dan ooit versnipperd over allerlei ministeries, gemarginaliseerd tot het stimuleren van ecsonomie en landbouw en tot het aanstellen van vijfhonderd 'animal cops'. Voor de Ecologische Hoofdstructuur, die past binnen een pan-Europees plan voor transnationale natuurbescherming, is ineens geen geld meer. En wat gebeurt er met het stimuleren van duurzame energie? Gaan onze belastingcenten straks toch naar de bouw van nieuwe kerncentrales?
Een fatsoenlijke Wilders-stemmer leest vooral de Telegraaf en kijkt naar PowNed. Daar zul je een 'elitaire' opinie als deze niet vertolkt horen. Dus waarschijnlijk is dit preken voor eigen parochie. Maargoed, opdat de Liefde overwinne (of is liefde tegenwoordig ook al zo’n abstract begrip, bestemd voor mensen die in sprookjes geloven?): als retoriek, ethische principes en argumenten niet meer werken om de angstige en onzekere onderbuikgevoelens van de massa aan te spreken, laten we dan op zoek gaan naar hoe we kunnen appelleren aan die andere emoties die ook bij het mens-zijn horen. Wat dacht u van bemoediging, empathie, geluk, troost, liefde? De wereld is ook daar vol van. Dat zijn ook gevoelens die mensen kunnen bewegen. Dat moeten we blijven zien. Daar moeten we wat mee doen.
Laten we dus -- ondanks alles -- gestaag, moedig en met pit doorgaan op de andere weg: de weg van creatief en innovatief denken, de weg van empathie en compassie met wat er om ons heen vredig leeft en angstig beeft en de weg van het bouwen aan een toekomst met levenskwaliteit voor iedereen. Ook voor Wilders en zijn achterban. Ook al wordt het dan voorlopig in die lastig kolkende 'onderstroom' van de oppositie.
Carijn Beumer
Onderzoeker Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit Maastricht
Mooi stuk, bemoedigend...
BeantwoordenVerwijderen